İşte 'sır' dinleriyle Yezidiler

Terör örgütü Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) örgütünün hedefinde olan Iraklı Yezidiler, "sır" dinleri ve gelenekleriyle yeniden dünyanın gündeminde.

nedeniyle IŞİD saldırılarına maruz kalan Yezidiler, bir kez  daha kendilerini dünyaya anlatma ve haklarındaki yanlış algıları yıkma çabasında. 

 

Yezidiler, Hazredti Muhammed'in torunu Hazreti Hüseyin ve  beraberindeki 72 kişinin Kerbela'da şehit edilmesi emrini veren Emevi Sultanı  Yezid'le ilişkilendirilmelerine karşı çıkıyor. AA muhabirinin tarihi ve dini kaynaklardan derlediği bilgilere göre  geçmişte bazı tarihçiler, Yezidi inancının oluşumunu Emevi Sultanı Yezid bin  Muaviye'ye bağlıyor. Yezidiler hakkında bilgi sahibi olmayanlar da Yezidilerin,  sultan Yezid'in takipçisi olduğunu sanabiliyor. 

 

Ancak Yezidiler, bu iddiayı reddediyor. Yezidiler, yol göstericileri  olarak kabul ettikleri "Yezid bin Ezidiyan" ile Emevi sultanı "Yezid bin Muaviye"  arasında isim benzerliği dışında başka bir ortak nokta olmadığını dile getiriyor.  Yezidiler, Muaviye'nin oğlu "Yezid"in peşinden gitmediklerini, kendilerini,  "Allah'a peygambersiz inanan halk" anlamına gelen "Ezdai" olarak  adlandırdıklarını ifade ediyor. 

 

Türkçe, Arapça ve İngilizce'de "Yezidi", Kürtçe'de "Ezidi" 

 

Irak'taki Kürtler arasında "Ezidi" olarak adlandırılan toplum için  Türkçe, Arapça ve İngilizce'de, "Yezidi" ifadesi kullanılıyor. Terminolojik  olarak "Ezidi'nin kelime anlamı, "Azda/Allah'ın yarattığı kişilik" demek.  Kürtçe'de, Allah'ın diğer bir ismi ise "Yezdan"dır. Bazı tarihçilere göre  "Yezidi" kelimesi, Zerdüştlükteki "Yezata" kelimesinden geliyor. 

 

Şeytana taptıkları iddiası 

 

Yezidilikte, Yahudi, Hristiyanlık ve İslam'da yoldan çıktığı ve  kötülüğün simgesi olduğuna inanılan İblis adlı meleğin kutsal ve iyi bir melek  olduğuna inanılıyor. Yezidiler, "Tanrı tarafından seçilmiş" bir halk olduklarına  inanıyor ve birçoğu Şeyh Adi'nin vahiy aldığını kabul ediyor. Melek Tavus'u ise  "şeytan" olarak değil, Azda'nın (Allah'ın) doğruyu yanlışı göstermek için  gönderdiği bir elçi olarak görüyorlar. Bu yüzden "şeytan" adını hiç  kullanmıyorlar. Kendilerinin, "şeytana tapanlar" olarak anılmasını da  reddediyorlar. Onlar için Melek Tavus, (ateşten olma şeytan) yedi meleğin en  yücesi. 

 

Yezidilik inancına göre Tanrı Azda tarafından yaratılan ve kendisine  evreni ve insanları yaratma görevi verilen yarı melek yarı tanrı olan Melek-i  Tavus, insanları yarattıktan sonra kendi yarattığı insanlar önünde eğilmemiş  ancak bu Tanrı Azda tarafından farklı yorumlanarak kibirli olduğu sanılmıştı. 

 

Ortadoğu'nun gizemli dinlerinden 

 

  Yezidiliğin bir "sır" dini olması ve Yezidiliği yaymanın yasak oluşu  nedeniyle inanış hakkında insanlar çok fazla bilgiye sahip değil. Misyonerliğe  kapalı olan Yezidilikte, cemaat dışındaki kişilere dini bilgi verilmiyor. 

Bazı tarihçiler, Yezidilerin, İslam dinini yeterince bilmemesi  nedeniyle eski inançları Zerdüştlük ve bölgede mevcut olan Hristiyanlık dininden  etkilenerek karma ve eklektik bir din ortaya çıkardıklarını savunuyor. 

 

Kurucusu bilinmiyor 

 

Kurucusu bilinmeyen Yezidiliğin, kökeninin Lübnanlı Şeyh Adi bin  Musafir'e dayandığı rivayet ediliyor. Emevi hanedanı soyundan olduğu belirtilen  Şeyh Adi, Bağdat'ta meşhur İslam alimi İmam Gazali'den ders almış bir sufi olarak  biliniyor. Daha sonra Irak'taki Sincar (Şengal) bölgesine yerleşen Şeyh Adi'nin,  Laleş Vadisi'nde 1162'de öldüğü ifade ediliyor. 

 

Yezidiliğin "Mushaf-ı Reş" ve "Kitab-ı Cilve" adlı 2 kutsal kitabı  bulunuyor. Bu kitaplarda tek tanrı inancı vurgulanmakla birlikte peygamberlik  inancı bulunmuyor. Yezidilikte ilahi dinlerde olduğu gibi peygamberlik sistemi  yok. İnanca göre Tanrı, insanlara elçi göndermeksizin doğrudan bilgi verebilir ve  isterse onları doğru yola sevk edebilir. 

 

Başka dine geçmek en büyük günah 

 

Bazı tarihi ve dini kaynaklara göre Yezidilik, ateş, güneş ve suyun  kutsal sayıldığı bir inanç şekli. Bu inançta sonradan Yezidi olunmuyor. Bir  Yezidi'nin başka bir dine geçmesi ise en büyük günah olarak kabul ediliyor. Dini  ritüeller sözlü bir şekilde nesilden nesile aktarılıyor. Yezidilikte sözlü  edebiyat, Kürtçe'nin Kurmanci lehçesinde kendini koruyor. 

 

Yezidiler, Sabah, öğle ve akşam olmak üzere günde üç defa dualar  okuyor. Bunun dışında her yıl nisan ayının ikinci haftasında başlayan "Kırmızı  Çarşamba" bayramından önce üç günlük oruç tutuluyor. Oruçluyken Müslümanlar gibi  bir şey yemiyorlar. Diğer dinler gibi ibadethaneleri olmayan Yezidiler, sadece  ruhani din adamlarının türbesini ziyaret ediyor. Türbelerde çıra yakılıp, dualar  ediliyor. 

 

Kutsal tapınakları Laleş'te 

 

Yezidilerin kutsal tapınakları Irak'ın Duhok ilinin Şeyhan ilçesindeki  Laleş Vadisi'nde bulunuyor. Her yıl nisan ayında, farklı ülkelerden hac niyetine  buraya gelen Yezidiler, Şeyh Adi'nin türbesini ziyaret ediyor. Yezidiler,  buradaki "beyaz Çeşme"de yıkanıyor. Yeni doğan çocukların da mutlaka bu çeşmede  yıkanması ve daha sonra sünnet edilmesi gerekiyor. Eğer bir Yezidi sünnet olmadan  ölse bile cenazesi defin edilmeden sünnet edilmesi gerekiyor. 

 

Başka din mensubuyla evlenmek yasak 

 

Yezidiler diğer bazı Ortadoğu toplumları gibi aşiretlerden  oluşuyor. Yezidiler arasındaki toplumsal örgütlenme de Hindistan'daki kast  sistemine benzerlik gösteriyor. Bu sisteme göre toplum şeyh, pir ve müritler  olmak üzere üç kesimden oluşuyor. Bu üç kesim arasında evlilik dini olarak kabul  edilmiyor. Yezidilerin, başka din mensuplarıyla evlenmesi de yasak. Bir Müslüman  gençle evlenen Yezidi kızı Dua, 2007'de ailesi tarafından öldürülmüştü. Bu din  misyonerliğe de kapalı. Farklı bir dine tabi olan bir kimse, daha sonra  Yezidiliğe geçemez ve bu dine ait olduğunu iddia edemez. 

 

Dünyadaki Yezidi nüfusu 

 

 Kürtçe'nin Kurmanci lehçesini konuşan  Yezidiler, inançları nedeniyle sürekli tehditlere maruz kalıyorlar. Bu nedenle  birçok Yezidi, Irak'ı zaman içinde terkederek başka ülkelere sığındı. Ancak yoğun  göçe rağmen dünyada Yezidi nüfusunun en yoğun olduğu ülke Irak olarak biliniyor.  Buradaki nüfuslarının 500 bin olduğu belirtiliyor. Ağırlıklı olarak Musul'un  Şeyhan, Hamdaniye, Sincar (Şengal) ilçeleriyle Duhok merkezi ile çevresindeki  köylerde yaşıyorlar. Türkiye'de ise Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin ve  Şanlıurfa illerinde ikamet ediyorlar. Yezidilerin bir kısmı da Almanya, Fransa,  Belçika ve diğer Avrupa ülkelerinde yaşıyor. Dünya Yezidi nüfusunun 800 bin  olduğu tahmin ediliyor.