Ücretli poşet uygulaması ne zaman başlayacak?

Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi için plastik poşet, plastik ambalaj kullanımının azaltılması için plastik alışveriş poşetleri tüketiciye ücretli olarak satılacak. Plastik poşetleri ücretsiz veren satış noktalarına, kapalı satış alanının her metrekaresi için 10 lira idari para cezası uygulanacak. Peki, ücretli poşet uygulaması ne zaman başlayacak?

Plastik alışveriş poşetlerinin ücretli hale getirilmesi gibi düzenlemeler içeren kanun teklifi geçtiğimiz günlerde TBMM Genel Kurulunda kabul edildi. Belirlenen tarihten itibaren, plastik alışveriş poşetleri tüketiciye en az 25 kuruştan satılacak. İşte, uygulamanın başlayacağı tarih ve uygulamaya dair merak edilen tüm detaylar...

Çevre Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun yürürlüğe girmesiyle kaynakların verimli yönetimi ve plastik poşetlerden kaynaklanan çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla plastik poşetler, 1 Ocak 2019'dan itibaren satış noktalarında kullanıcıya veya tüketiciye ücreti karşılığı verilecek. Meyve, kargo ve kuru temizleme poşetlerinin yer aldığı bazı poşet grupları ise ücrete tabi olmayacak.

BAKAN KURUM DETAYLARI AÇIKLADI

Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, 1 Ocak 2019 itibarıyla başlayacak plastik alışveriş poşetlerinin ücretli olarak temin edilmesine ilişkin uygulamanın usul ve esaslarını açıkladı. Kurum, aralarında meyve, kargo ve kuru temizleme poşetlerinin yer aldığı bazı poşet gruplarının ücretlendirmeye tabi olmayacağını bildirdi.

Bakan Kurum, AA muhabirine yaptığı açıklamada, plastik poşetlerin satışı, beyanı, geri kazanım katılım payı tahsili ile izleme, kontrol ve denetimine ilişkin hususların düzenlendiği plastik poşetlerin ücretlendirilmesine ilişkin usul ve esasları hakkında bilgi verdi.

Kurum, bir pet şişenin bin yıl, cam şişenin 4 bin yıl, metal kutunun 10 yıl, plastik poşetin 400 yıl ve pillerin ise 300 yılda doğaya karıştığını belirterek, "Plastik poşetlerin yapıları gereği sadece yüzde 1'i geri dönüştürülebiliyor. Bir plastik poşetin geri dönüşümü ise yeni bir tane üretmekten daha pahalıya geliyor." dedi.

Türkiye'de plastik poşet kullanım miktarının yıllık yaklaşık 30-35 milyar adet olduğunu vurgulayan Kurum, Türkiye'de bir kişinin yılda ortalama 440 adet plastik poşet kullandığını söyledi.

Çevre Kanunu'na eklenen plastik poşetlerin ücretlendirilmesi yoluyla bu kullanım miktarının azaltılmasını amaçladıklarına dikkati çeken Kurum, "Yılbaşından itibaren market, mağaza gibi satış yerlerinde taşıma amaçlı kullanılan plastik poşetlerin 25 kuruş ücretle satılmasına yönelik düzenlemeyle kişi başı plastik kullanım değerini önümüzdeki yıl sonuna kadar hali hazırdaki değer olan 440 adetten 90'a indirmeyi planlıyoruz. 2025 yılında ise bu değeri 40 adete kadar düşürüp, diğer bir ifadeyle yüzde 90 oranında azaltmayı hedefliyoruz." diye konuştu.

HANGİ ALIŞVERİŞLER KAPSAM DIŞI OLACAK?

Kurum, yılbaşında başlayacak uygulamanın usul ve esaslarına göre hangi poşet türlerinin uygulamaya tabi olacağına ilişkin, "Plastik poşetler, faaliyet türü ne olursa olsun, uzaktan satışlar da dahil olmak üzere, istisnasız tekstil, oyuncak, elektronik, gıda ve benzeri tüm satış noktalarında 1 Ocak 2019'dan itibaren asgari 25 kuruş olarak ücretlendirilecek." ifadesini kullandı.

Uygulamanın bazı poşet gruplarını kapsamadığının altını çizen Kurum, şöyle devam etti:

"Marketlerde ekmek, sebze, meyve, peynir, zeytin, hayvansal gıda gibi açıkta satılan gıdaların hijyenini korumak amacıyla kullanılan çift kat kalınlığı 15 mikron ve altında olan, 500x350 milimetreden küçük poşetleri kapsam dışında bıraktık. Ayrıca tekstil ürünü çok kullanımlık poşetler, petshoplardaki canlı sucul hayvan satışında ve bazı bitkilerin satışında kullanılan sapsız poşetler, kuru temizleme, lostra ve benzeri iş yerleri gibi sadece hizmet verilen fakat ürün satışı gerçekleştirmeyen yerlerde verilen poşetler, kargo poşetleri ile gümrüksüz mağazalarda kullanılan özel poşetleri de tüketicilerimiz uzaktan satışlar dahil, ücretsiz olarak temin etmeye devam edecek."

PROMOSYONA İZİN VERİLMEYECEK

Plastik poşetlerin, ücretsiz teminine imkan verecek herhangi bir promosyona veya kampanyaya da dahil edilemeyeceğini bildiren Murat Kurum, "Satış noktaları, her bir poşetin satışında tüketiciden en az 25 kuruş talep edecek ve bu ücret içerisinden 15 kuruşu, 'Geri Kazanım Katılım Payı' olarak Bakanlık Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatıracak. Kalan 10 kuruşluk bedel ise satış noktalarının karı olmayacak çünkü bu tutar, plastik poşetlerin maliyeti ve KDV bedelini kapsayacak. Geri Kazanım Katılım Payı çevre projelerinin desteklenmesi amacıyla kullanılacak. Böylece bir yandan doğayı plastiklerden arındırırken diğer yandan da çevreci projeler üreteceğiz." diye konuştu.

Plastik poşetlere uygulanacak taban ücretin ise her yıl piyasa koşulları ve ilgili sektör temsilcilerinden oluşan Ambalaj Komisyonunun önerisi dikkate alınarak, Bakanlık tarafından belirleneceğine işaret eden Kurum, belirlenen asgari ücretin altında ücret uygulanamayacağını dile getirdi.

31 MART'A KADAR SÜRE VERİLDİ

Bakan Kurum, plastik poşetlerin ücretli satışında barkod kullanımına değinerek, "Satış noktalarında ücretlendirmeye tabi olan plastik poşetlerin 1 Ocak itibarıyla barkodlu olarak sunulmasını da zorunlu hale getirdik. Ancak stoklarında barkodsuz plastik poşet olan satış noktalarını da mağdur etmemek için barkodsuz poşetlerin kullanımını 31 Mart 2019'a kadar gerçekleştirmesine de imkan tanıdık." ifadelerini kullandı.

60'DAN FAZLA ÜLKEDE UYGULANIYOR

Dünya genelinde 60'dan fazla ülkede, alışveriş poşetleri ücret karşılığında satılıyor. Bunlardan İsveç, Kanada, Finlandiya, İngiltere, Almanya, Fransa ve Japonya'da plastik poşetler ücret karşılığında temin edilirken Avustralya, Kamerun, Kenya gibi bazı ülkelerde kısmi veya tamamen yasak uygulanıyor.

Ayrıca gelişmiş ülkelerde yapılan ücretlendirme ve bilinçlendirme çalışmaları ile plastik poşet kullanımının yarı yarıya azaldığı da görülüyor. Avrupa Parlamentosu ise artan plastik kullanımına karşı 2015'te "plastik poşet direktifi"ni kabul etti. 50 mikronun altında bir duvar kalınlığına sahip plastik poşetlerin hedeflendiği direktif, hükümetlerin 2018 sonuna kadar plastik taşıma çantaları üzerinde bir vergi almasını ya da 2019 yılı sonuna kadar kişi başına ortalama 90 torbaya ve 2025 yılı sonuna kadar kişi başına 40 poşete düşürülmesini sağlayacak önlemlerin alınmasını gerektiriyor.

UYGULAMANIN KAZANIMLARI NELER OLACAK?

Bu düzenlemeyle kişi başı yıllık 400 olan plastik kullanım adedinin 2019'un sonuna kadar 90'lara, 2025'te ise 40'lara düşürülmesi, böylece bu süreç sonunda kullanım miktarının yüzde 90 oranında azaltılması hedefleniyor.

Bu önlemlerle yine aynı dönemde dolaylı olarak bu atıkların yönetimi için ihtiyaç duyulan mali kaynak miktarının en az 10 birimden 1'e indirilmesi ve plastik kullanımının 180 bin ton azaltılması planlanıyor.

Plastik poşetler, petrol ve doğal gazdan üretildiği için alınan önlemlerle dışa bağımlılık da azalacak. Bu düzenlemeyle poşet kullanımı düşeceği için arz talep dengesine bağlı olarak üretimin de azalması, böylece daha az ham madde gereksinimi nedeniyle ithalatın düşük seviyede olması, bununla da cari açığın önlenmesine katkı sağlanmasını hedefleniyor.

2025 yılına gelindiğinde ekonomik değeri 200-300 milyon liraya ulaşan 460-650 bin varil petrolün ithalinin önlenmesi, plastikleri işlemek için ihtiyaç duyulan ve yıllık bazda 1 milyon 250 bin konutun elektrik enerjisini karşılayabilecek değerde enerjinin tasarruf edilmesi, iklim değişikliğine yol açan başlıca sera gazlardan olan ve yılık 500 aracın neden olduğu yaklaşık bin ton eş değer karbondioksit salınımının da önüne geçilmesi diğer kazanımlar olarak öngörülüyor.